Forenzičko-sudska psihijatrija ima 21 krevet, a tokom posjete je bio 141 pacijent, pa se raspoređuju na druga odjeljenja i dolazi do miješanja različitih patologija, komplikacija u tretmanu i rizika od nasilnog ponašanja.

 

Foto: psihijatrijakotor.com

Uprkos tome što KCCG ima novu Kliniku za psihijatriju, trećina pacijenata u Dobroti upućena iz Podgorice

Zaštitnik preporučio Ministarstvu zdravlja da preduzme mjere za hitno otvaranje Odjeljenja za dječju i adolescentnu psihijatriju i obezbijedi redovno finansiranje osnovnih materijalnih potreba bolnice.

Iako Odjeljenje za forenzičko-sudsku psihijatriju u Dobroti ima 21 krevet, u jednom trenutku u specijalnu bolnicu u Dobroti je bio upućen 141 pacijent, pa je uprava prinuđena da ih raspoređuje na druga odjeljenja. Tako se u istim sobama zajedno liječe osobe sa intelektualnim smetnjama, akutnim psihozama, demencijama i izvršioci teških krivičnih djela...

Tim nacionalnog mehanizma za prevenciju torture (NPM) Zaštitnika ljudskih prava i sloboda u septembru i oktobru posjetio je Specijalnu bolnicu za psihijatriju i zatekao višegodišnje probleme, ali i zabrinjavajuću praksu. Maloljetnici sa sudskom mjerom i dalje se upućuju na forenzičko odjeljenje za odrasle, što je u suprotnosti sa Konvencijom o pravima djeteta i preporukama Evropskog komiteta za prevenciju torture.

Zaštitnik je zato Ministarstvu zdravlja preporučio da preduzme mjere za hitno otvaranje Odjeljenja za dječju i adolescentnu psihijatriju. Na prebukiranost bolnice, proizlazi iz izvještaja, dodatno utiče i to što je oko trećina pacijenata upućena iz Podgorice, uprkos činjenici da Klinički centar Crne Gore (KCCG) ima novu kliniku i resurse da ih zbrine.

Komplikacije u tretmanu i ugrožena bezbjednost

Odjeljenje za forenzičku psihijatriju u Dobroti hospitalizuje pacijente s mentalnim problemima koji su tokom sudskog procesa u kaznenom ili prekršajnom postupku upućeni na sudsko-psihijatrijsko posmatranje radi vještačenja ili su okončanjem postupka proglašeni parcijalno ili potpuno neuračunljivima. Ovim pacijentima sudovi su izrekli mjere bezbjednosti obaveznog čuvanja i liječenja u psihijatrijskoj ustanovi, pojašnjava NPM.

Prema izvještaju, najčešće dijagnoze pacijenata na sudskom odjeljenju su duševne bolesti iz kruga endogenih psihoza i različiti poremećaji ličnosti sa psihotičnim dekompenzacijama.

“Smještajni kapacitet od 21 krevet je namijenjen samo za smještaj pacijenata muškog pola i nedovoljan je za broj pacijenata koji se upućuju, a kojih je u vrijeme posjete tima NPM-a bilo 141. Prekobrojnost pacijenata se rješava njihovim raspoređivanjem na druga odjeljenja bolnice”, piše u dokumentu.

U izvještaju se konstatuje da tako dolazi do miješanja različitih psihijatrijskih patologija, što je problematično iz više razloga:

“Može da dovede do komplikacije u tretmanu - različite dijagnoze zahtijevaju specifične terapijske pristupe, sigurnosne mjere i nivo nadzora. Takođe, ne može se zanemariti ni bezbjednosni razlog jer forenzički pacijenti često nose viši rizik od nasilnog, impulsivnog ili autoagresivnog ponašanja...”. Zaštitnik podsjeća da Evropski komitet za prevenciju torture (CPT) u izvještaju o prisilnom smještaju u psihijatrijske ustanove navodi da je “od suštinske važnosti da budu ustanovljeni odgovarajući postupci kako bi se zaštitili određeni psihijatrijski pacijenti od drugih pacijenata koji bi ih mogli povrijediti”.

Tim je tokom posjete zabilježio da se na samom forenzičkom odjeljenju liječilo 36 pacijenata, što prevazilazi broj kreveta. Taj problem se rješava upućivanjem određenog broja pacijenata na adaptacione vikende po procjeni i odluci konzilijuma ljekara u skladu sa pravilnikom.

Međutim, prema navodima koje je NPM dobio, o upućivanju pacijenta na adaptacioni vikend se obavještava nadležni sud, ali se zbog dugog vremenskog čekanja sudskog odobrenja, vikendi realizuju i bez saglasnosti suda, a ukoliko se tokom izlaska desi nasilje u porodici, o tome se obavještava Centar za socijalni rad i Uprava policije.

Umjesto u novu kliniku, šalju ih u Dobrotu

Izvještaj NPM-a pokazao je da je oko trećina pacijenata u Dobroti upućena iz Kliničkog centra Crne Gore (KCCG) već sa prvom akutnom psihotičnom reakcijom, iako najveća zdravstvena ustanova u državi ima novu i savremeno opremljenu psihijatrijsku kliniku koja prema navodima osoblja ima resurse da zbrine takve pacijente.

“Ovakav tok upućivanja dodatno opterećuje kapacitete bolnice Dobrota, koja godinama funkcioniše iznad svojih smještajnih mogućnosti”, navodi se u mišljenju NPM-a.

Zaštitnik je Ministarstvu zdravlja preporučio da u okviru svojih nadležnosti sprovede sveobuhvatnu analizu korišćenja nove psihijatrijske klinike KCCG u Podgorici, sa posebnim fokusom na broj dostupnih kreveta, strukturu prijema i organizaciju zbrinjavanja pacijenata sa akutnim psihotičnim stanjima sa ciljem smanjenja hospitalizacija u Specijalnoj bolnici u Dobroti.

Bolnica nema novca ni za posteljinu

Iz izvještaja NPM-a proizlazi da su materijalni uslovi na sudskom odjeljenju u Dobroti loši – pojedini zidovi i plafoni su oštećeni, sa oguljenom vodom i vlagom, dok improvizovano kačenje odjeće na prozoru dodatno ukazuje na nedostatak osnovnog, namjenskog prostora ili opreme za održavanje lične higijene i garderobe.

“Snabdjevenost osnovnim ljekovima je adekvatna. Od antipsihotika, koji su propisivani najvećem broju pacijenata, najzastupljeniji su antipsihotici druge generacije, što ukazuje na pozitivnu farmakoterapijsku praksu”, konstatuje Zaštitnik.

NPM je tokom monitoringa sagledao farmakoterapiju u smislu dužine korišćenja benzodiazepina. Podsjećaju da je i CPT u svojim nalazima skrenuo pažnju na dugotrajno korišćenje benzodiazepina, koje može dovesti do stvaranja zavisnosti od ovih ljekova, kao i moguće neželjene efekte na kognitivnu funkciju, fizičko zdravlje i mentalno zdravlje pacijenta. Napominju da smjernice Agencije za ljekove i medicinska sredstva predviđaju da maksimalno trajanje propisivanja benzodiazepina ne bi trebalo da bude duže od osam do 12 sedmica. Ipak, uvidom u dokumentaciju, ustanovili su da se kod određenog broja pacijenata benzodiazepini i dalje daju kao hronična terapija, odnosno u dužem vremenskom periodu.

U praksi se, tvrdi, dešava da se i maloljetnici sa sudskom mjerom upućuju na Odjeljenje za forenzičku psihijatriju, koje je primarno namijenjeno za odrasle pacijente. Ovaj pristup stvara višestruke probleme jer se maloljetnici nalaze u okruženju koje nije prilagođeno njihovom uzrastu i razvojnim potrebama.

Zaštitnik kao NPM je ponovo ukazao na potrebu za jačanjem centara za mentalno zdravlje na primarnom nivou, kako bi pacijenti nakon hospitalizacije imali adekvatnu, kontinuiranu i dostupnu podršku i kako bi se dugoročno smanjile potrebe za bolničkim liječenjem.

“Bolnica je u cjelosti i dalje u velikoj mjeri zavisna od donacija, uključujući obezbjeđivanje osnovnih potreba poput posteljine, odjeće i obuće za pacijente, te ovakva praksa nije prihvatljiva kao dugoročan model obezbjeđivanja osnovnih standarda boravka. Zaštitnik kao NPM napominje da su ovo višegodišnji problemi na koje se stalno ukazuje i da je konačno potrebno pristupiti njihovom sistemskom rješavanju”, zaključuje se u mišljenju.

Zaštitnik kao NPM preporučio je Ministarstvu zdravlja i da obezbijedi redovno i planirano finansiranje osnovnih materijalnih potreba bolnice Dobrota.

Ponovili i stare preporuke

Specijalnoj bolnici za psihijatriju preporučeno je da uprava i ljekari sprovedu strukturisanu procjenu rizika prije upućivanja pacijenta na adaptacioni vikend i rezultate te procjene obavezno jasno dokumentuju kao osnov za donošenje kliničke odluke o sprovođenju ove rehabilitacione mjere. Podsjetili su i na ranije preporuke - da se u tretmanu benzodiazepinima preispita njihovo korišćenje kao hronične terapije, ali i da se u tretmanu pacijenata na lijeku klozapion sistemski i ažurno prate vrijednosti bijelih krvnih zrnaca.