Da li svjedočimo kraju postojećih ratova ili početku novog međunarodnog poretka?

U trenutku kada se globalni odnosi ubrzano mijenjaju, a pravila koja su decenijama oblikovala međunarodni sistem gube na snazi, otvara se prostor za preispitivanje uloge ključnih aktera i budućih pravaca globalne politike. Upravo o tim procesima i njihovim implikacijama po Evropu i širi međunarodni sistem govorilo se na javnoj tribini „Kraj ratova i(li) početak novog poretka? Bliski istok, Ukrajina i igre sila“, koju je Univerzitet Crne Gore organizovao u saradnji sa Centrom za međunarodnu politiku, diplomatiju i evropske integracije.

Na tribini su govorili prof. Miodrag Lekić, predsjednik Centra za međunarodnu politiku, diplomatiju i evropske integracije, prof. dr Srđan Darmanović, redovni profesor na Fakultetu političkih nauka Univerziteta Crne Gore, i dr Mladen Grgić, saradnik u nastavi na Fakultetu političkih nauka UCG. Moderator događaja bio je Srdan Kosović, novinar i predsjednik Alumni asocijacije Univerziteta Crne Gore.

Govoreći o evropskom kontekstu savremenih globalnih promjena, prof. Miodrag Lekić je istakao da se Evropa suočava sa ozbiljnim izazovima u novim okolnostima.

„Evropa ima ogroman problem. Pitanje je kako će se konstituisati u novim okolnostima. Za nas je važno da Evropska unija opstane i ostane centar naše političke gravitacije, jer je za nas bolje da budemo dio Evropske unije a određenim demokratskim pravima nego da postanemo satelit nekog novog moćnog geopolitičkog subjekta i nestanemo u spoljnopolitičkoj individualnosti.“

U tom širem okviru, Lekić je upozorio na ograničenja pojednostavljenih tumačenja savremenih međunarodnih procesa, naglašavajući potrebu za razumijevanjem konteksta. „Niko nema istinu u džepu.“

Dodao je da se spoljna politika često preliva na unutrašnju, kao i da su „šokantne oscilacije u poimanju Zapada“, ukazujući da živimo u vremenu promjena na koje nijesmo navikli i koje zahtijevaju oprezno i promišljeno djelovanje.

Govoreći o globalnim političkim trendovima, prof. dr Srđan Darmanović ukazao je na dugoročne promjene u prirodi savremenih režima.

„Demokratija je u globalnom nazadovanju, a jačanje autoritarnih i populističkih režima traje već petnaest do dvadeset godina.“ U tom kontekstu, upozorio je da rast broja oružanih konflikata nije slučajan, već direktno povezan sa načinom vladanja u savremenim državama – “autokrate se lakše upuštaju u ratne avanture.“

Prof. dr Darmanović je naglasio da savremeni ratovi u većoj mjeri „nisu uzrok promjene svjetskog poretka, već njegov proizvod“, te se posebno osvrnuo na ulogu političkih lidera u eskalaciji globalne nestabilnosti. „Ličnosti i stilovi vladanja imaju ogromnu ulogu u međunarodnoj politici i oblikovanju međunarodnog poretka.“

Govoreći o ratu u Ukrajini, istakao je njegovu dugoročnu neizvjesnost: „Ishod rata u Ukrajini je neizvjestan i ne postoje jasni pokazatelji njegovog skorog okončanja.“

Dr Mladen Grgić je ocijenio da se međunarodni odnosi nalaze u fazi dubokih strukturnih promjena, u kojima se ekonomska i bezbjednosna pitanja sve češće prepliću sa geopolitikom.

„Svjedočimo procesu geoekonomske fragmentacije, u kojem se trgovina, investicije i tehnologija reorganizuju po linijama geopolitike i savezništava, čime se učvršćuje blokovski karakter međunarodnog sistema”.

U tom novom kontekstu, navodi on, „Evropska unija se suočava sa rizikom institucionalne arhaičnosti: model zasnovan isključivo na pravilima, normama i regulatornoj moći postaje nedovoljan u svijetu koji se sve više vodi logikom sile i ekonomskog nadmetanja. Ako želi da ostane relevantan akter, evropski odgovor mora podrazumijevati jačanje unutrašnjeg jedinstva i izgradnju snažne, konkurentne i strateški autonomne ekonomije”.
Iscrpnu raspravu obogatili su i komentari i stavovi studenata, koji su dali dodatnu vrijednost akademskoj razmjeni mišljenja na ovu temu.

Moderator tribine, Srdan Kosović, najavio je da će se o sličnim temama govoriti i tokom naredne godine, kroz nastavak javnih tribina posvećenih savremenim međunarodnim i geopolitičkim izazovima.