Dolazak američkog nosača aviona Džeralda R. Forda u vode blizu Latinske Amerike prekretnica je u rastućim napetostima između Sjedinjenih Američkih Država (SAD) i Venecuele.

Foto: Xavier Granja Cedeño / Wikimedia Commons / CC BY-SA 2.0

Riječ je o najvećem vojnom prisustvu SAD-a u regionu još od invazije na Panamu 1989. godine.

Kao što je prije više od tri decenije Manuel Norijega bio optužen za trgovinu drogom, sada se i predsjednik Venecuele Nikolas Maduro suočava sa sličnim optužbama, koje on kategorički poriče.

Namjere Vašingtona nisu potpuno jasne, čak i dok u blizini obala Venecuele raspoređuje najveći i tehnološki najnapredniji nosač aviona na svijetu.

Međutim, izgleda da se Karakas sprema za najgori scenario.

Ministar odbrane Vladimir Padrino Lopez nedavno je najavio „masovno raspoređivanje“ kopnenih, pomorskih, vazduhoplovnih, riječnih i raketnih snaga širom zemlje, zajedno sa civilnim milicijama, za suprotstavljanje, kako je rekao, prijetnjama Madurovoj vlasti.

U televizijskom obraćanju, Padrino Lopez je rekao da je u okviru ove operacije Maduro naredio mobilizaciju skoro 200.000 vojnika.

Dolazak američkog „supernosača“ se tumači kao eskalacija vojnih akcija američkog predsjednika Donalda Trampa protiv navodnih narko-kartela koji djeluju u Venecueli.

U tim napadima već je više od 80 ljudi izgubilo život na gliserima i drugim plovilima.

Ali neki analitičari smatraju da bi ovaj potez mogao da bude dio šire strategije za slabljenje ili čak obaranje Madura, čiju vladu Vašington smatra nezakonitom nakon prošlogodišnjih predsjedničkih izbora, koje su opozicija, kao i međunarodni posmatrači, proglasili neregularnim.

Više međunarodnih aviokompanija, među kojima i španska Iberija i portugalski TAP, obustavile su letove ka Venecueli tokom vikenda 22. i 23. novembra, poslije upozorenja američke Federalne uprave za vazduhoplovstvo (FAA) na rizike letenja iznad vazdušnog prostora te južnoameričke zemlje, objavio je BBC Mundo.

„SJenka nekadašnje vojske“

Da li bi Madurove snage mogle da se odupru napadu najmoćnije vojske na svijetu?

U septembru je Maduro izjavio da se više od osam miliona ljudi prijavilo da brani Venecuelu i nagovijestio da bi mogao da naoruža još toliko pripadnika milicije.

Stručnjaci, međutim, osporavaju te brojke.

„To nije tačno. Pravi broj je daleko manji.

„Maduro nije uspio da dobije ni četiri miliona glasova prošle godine“, rekao je za BBC Mundo Džejms Stori, koji je od 2020. do 2023. godine bio visoki američki diplomata u Bogoti, prestonici Kolumbije.

„A stopa dezertiranja u vojsci je veoma visoka.“

U izvještaju Međunarodnog instituta za strateške studije (IISS) procjenjuje se da Venecuela ima 123.000 aktivnih vojnika, 220.000 pripadnika milicije i 8.000 rezervista.

Stori kaže da venecuelanski vojnici rijetko imaju vježbe i ne održavaju opremu redovno, a da mnogi pripadnici takozvane čavističke milicije, koja podržava vladajuću koaliciju, uopšte nisu naoružani.

„Možda postoji nekoliko obučenih i spremnih jedinica, ali kao borbena sila, vojska nije naročito sposobna.“

Vojska Venecuele je „senka onoga što je nekada bila“, kaže on, iako priznaje da i dalje ima „neke jedinstvene resurse u regionu“.

Pored oko 20 borbenih aviona Suhoja koje je bivši predsjednik Ugo Čavez kupio od Rusije 2006. godine, Venecuela je nabavila i više od deset američkih aviona F-16 tokom 1980-ih, u vrijeme kada je Karakas bio ključni regionalni saveznik Vašingtona.

„Jurišni avioni Suhoji su superiorniji od svega drugog što postoji u regionu i neki su još operativni.

„Što se tiče aviona F-16, mislim da jedan ili dva i dalje rade“, kaže Stori.

Protivvazdušna odbrana i dronovi

Usred rastućih tenzija sa SAD-om, Maduro je krajem oktobra objavio da je Venecuela rasporedila 5.000 ruskih protivvazdušnih sistema Igla-S na „ključne položaje protivvazdušne odbrane“.

„Svaka vojska na svijetu zna koja je moć sistema Igla-S“, rekao je Maduro tokom vojnog događaja koji je prenosila televizija.

Igla-S je prenosivi raketni sistem kratkog dometa, namijenjen obaranju krstarećih raketa, dronova, helikoptera i aviona koji lete na malim visinama.

Venecuela ima i oklopna vozila VN-4 kineske proizvodnje, a posljednjih godina je postala jedina zemlja u Južnoj Americi koja ima naoružane dronove sposobne za izvođenje napada, koje je Nikolas Maduro predstavio na vojnoj paradi 2022. godine.

Latinoamerička zemlja je od Irana dobila brze jurišne čamce Peykaap-III, opremljene protivbrodskim raketnim sistemima.

Dronovi Antonio Hoze de Sukre 100 i 200 (ANSU-100 i ANSU-200) domaće su proizvodnje, zasnovani na unaprijeđenim verzijama iranskih modela.

Pored toga, zemlja je navodno nabavila ruske raketne sisteme zemlja-vazduh Pancir-S1 i Buk-M2E, koji su, prema riječima ruskog poslanika Alekseja Žuravljova, nedavno prebačeni u Karakas transportnim avionima Iljušin Il-76.

Mreža koja lako može da se neutrališe

Ali „postoji velika razlika između onoga što Venecuela tvrdi da posjeduje i onoga što je zaista operativno“, kaže dr Andrej Serbin Pont, međunarodni analitičar specijalizovan za spoljnu politiku i odbranu u Regionalnom koordinatoru za ekonomska i društvena istraživanja (CRIES), mreži koja okuplja više od 100 istraživačkih centara.

Zbog izvještaja koji ukazuju da bi dalja eskalacija mogla da podrazumijeva i direktne udare na teritoriju Venecuele, sve veća pažnja se posvećuje sistemima protivvazdušne odbrane zemlje.

Međutim, dr Serbin Pont za BBC kaže da veliki dio te mreže, poput sovjetskih raketnih sistema zemlja-vazduh S-125 Neva/Pečora, napravljenih 1960-ih, ili nije operativan ili može „lako da se neutrališe“ američkom tehnologijom.

Gerilski rat

Mnogi analitičari vjeruju da se Maduro i njegov najuži krug pripremaju za vođenje gerilskog rata.

U septembru je venecuelanski ministar unutrašnjih poslova Diosdado Kabeljo rekao da je zemlja spremna za „dugotrajan rat“.

Nedugo posle ove izjave, Madurova vlada je naredila vojnicima Bolivarijanskih nacionalnih oružanih snaga (FANB) da dobrovoljce iz siromašnih zajednica obučavaju za rukovanje oružjem.

Stori ne vjeruje da Maduro može da dobije široku podršku ljudi u Venecueli.

„Maduro nije omiljen ni u vojsci, ni među stanovništvom, i zato ne vjerujem da bi ga ljudi sledili i podržali u gerilskom ratu.“

Iako vlada Venecuele pojačava ratobornu, antiameričku retoriku, dr Serbin Pont kaže da vojska zemlje nije spremna za stvarni sukob sa SAD-om.

„U sukobu sa susjednom zemljom, Kolumbijom ili Brazilom, konvencionalni sistemi naoružanja Venecuele bili bi veoma korisni, ali vjerovatno ne predstavljaju nikakvu stvarnu prijetnju za SAD“, objašnjava on.